راهنمای تنظیم زاویه چرخ برای کاهش ساییدگی تایر آمیکو

لاستیک‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای کامیون‌های آمیکو به شمار می‌روند که نقش حیاتی در ایمنی، عملکرد و بهره‌وری خودرو دارند. انتخاب لاستیک مناسب و مراقبت از آن به ویژه تنظیم زاویه چرخ، تأثیر مستقیم بر طول عمر تایر و کاهش هزینه‌های نگهداری دارد.

در کامیون‌های آمیکو، به طور کلی سه نوع لاستیک اصلی استفاده می‌شود:

1. لاستیک‌های رانندگی (Drive Tires): این لاستیک‌ها روی محورهای محرک نصب می‌شوند و باید دارای مقاومت بالا در برابر سایش و کشش باشند تا نیروی موتور را به زمین منتقل کنند.
2. لاستیک‌های فرمان (Steering Tires): لاستیک‌هایی که روی محور جلو قرار دارند و وظیفه هدایت و کنترل خودرو را بر عهده دارند. این لاستیک‌ها باید تعادل خوبی بین چسبندگی و مقاومت در برابر ساییدگی داشته باشند.
3. لاستیک‌های باربری (Trailer Tires): لاستیک‌های نصب شده روی محورهای تریلر که بار را تحمل می‌کنند. این لاستیک‌ها بیشتر در برابر فشار و بار زیاد مقاوم هستند و باید تحمل خوبی در برابر سایش داشته باشند.

عوامل مؤثر بر ساییدگی لاستیک کامیون آمیکو

ساییدگی لاستیک‌ها تحت تأثیر چندین عامل مهم قرار دارد که عبارتند از:

• تنظیم نادرست زوایای چرخ: تنظیم ناصحیح کمبر، کستر و تور باعث ساییدگی ناهمگون تایر می‌شود.
• فشار باد نامناسب: کم یا زیاد بودن فشار باد تایر باعث افزایش ساییدگی و کاهش عمر لاستیک می‌شود.
• بارگذاری بیش از حد: بار اضافی بیش از ظرفیت مجاز لاستیک، فشار بیش از حد به تایر وارد کرده و موجب ساییدگی زودرس می‌شود.
• کیفیت جاده: رانندگی مکرر روی جاده‌های ناهموار، سنگلاخی یا دارای دست‌انداز باعث افزایش ساییدگی و آسیب‌دیدگی لاستیک می‌شود.
• شیوه رانندگی: شتاب‌گیری و ترمزهای ناگهانی، گردش‌های تند و سرعت زیاد، همه باعث افزایش سایش تایرها می‌شوند.
• وضعیت سیستم تعلیق: کمک‌فنرها و سیستم تعلیق نامناسب موجب فشار غیر یکنواخت روی لاستیک‌ها و ساییدگی غیرطبیعی می‌شود.

تنظیم زاویه چرخ ها به روش صحیح

تنظیم دقیق زوایای چرخ‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل در افزایش عمر تایر، بهبود عملکرد فرمان و ایمنی خودرو است. زوایای چرخ شامل کمبر (Camber)، کستر (Caster) و تور (Toe) می‌شوند که هرکدام نقش خاصی در حرکت و ساییدگی تایر دارند. تنظیم نادرست این زوایا باعث ساییدگی ناهمگون تایر، لرزش فرمان و مصرف بیشتر سوخت می‌شود.

1.  زاویه کمبر (Camber)

زاویه کمبر به زاویه تمایل چرخ نسبت به خط عمود بر سطح زمین گفته می‌شود. وقتی از جلو یا عقب خودرو به چرخ نگاه می‌کنیم، این زاویه نشان می‌دهد که چرخ به سمت داخل یا خارج متمایل است یا کاملاً قائم ایستاده است.

انواع کمبر

·         کمبر مثبت (Positive Camber):
بالای چرخ به سمت بیرون (دور از بدنه خودرو) متمایل است و پایین چرخ به سمت داخل. در این حالت، چرخ به شکل کمی “کج” به سمت بیرون ایستاده است.

·         کمبر منفی (Negative Camber):
بالای چرخ به سمت داخل (نزدیک به بدنه خودرو) متمایل است و پایین چرخ به سمت بیرون. این حالت بیشتر در خودروهای اسپرت و مسابقه‌ای دیده می‌شود.

·         کمبر صفر (Zero Camber):
چرخ کاملاً قائم و عمود بر سطح زمین است، بدون هیچ تمایلی به داخل یا خارج.

اهمیت زاویه کمبر

زاویه کمبر مناسب باعث می‌شود سطح تماس تایر با زمین در هنگام حرکت صاف و یکنواخت باشد و نیروهای وارد شده به تایر به شکل متوازن توزیع شوند، که این امر به بهبود عملکرد خودرو و افزایش عمر لاستیک کمک می‌کند. کمبر غیر استاندارد، چه بیش از حد مثبت و چه منفی، منجر به ساییدگی نامتوازن و بیش از حد لبه داخلی یا خارجی تایر می‌شود. همچنین، کمبر منفی کنترل فرمان را در پیچ‌ها بهبود می‌بخشد زیرا سطح تماس تایر با جاده را هنگام پیچیدن افزایش می‌دهد، در حالی که کمبر مثبت ممکن است باعث کاهش پایداری خودرو و کشیدن فرمان به یک طرف شود.

عوامل تأثیرگذار بر زاویه کمبر

زاویه کمبر تحت تأثیر طراحی سیستم تعلیق خودرو قرار دارد و برخی خودروها به طور ذاتی کمبر منفی دارند. علاوه بر این، سایش و فرسودگی قطعات تعلیق مانند لاستیک بوش‌ها و بلبرینگ‌ها می‌تواند باعث تغییر زاویه کمبر شود. ضربه‌های شدید به چرخ یا سیستم تعلیق، مثلاً در اثر تصادفات یا برخورد با دست‌اندازها، نیز منجر به تغییر کمبر می‌شوند. همچنین بارگذاری ناموزون یا بیش از حد خودرو می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر زاویه کمبر داشته باشد.

علائم کمبر نامناسب

کمبر تنظیم نشده یا نامناسب باعث ساییدگی بیش از حد و ناهمگون در لبه داخلی یا خارجی تایرها می‌شود. همچنین، ممکن است خودرو در حرکت مستقیم فرمان را به یک سمت بکشد و یا در سرعت‌های بالا شاهد لرزش فرمان و ناپایداری خودرو باشیم.

روش تنظیم زاویه کمبر

• تنظیم زاویه کمبر معمولاً با دستگاه‌های مخصوص تنظیم زاویه چرخ (Alignment machine) انجام می‌شود.
• در بسیاری از خودروهای سنگین مثل آمیکو، کمبر را با تغییر موقعیت بازوهای تعلیق یا پیچ‌های مخصوص تنظیم می‌کنند.
• تنظیم دقیق کمبر باید در محدوده تعیین‌شده توسط کارخانه انجام شود تا از ساییدگی زودرس تایر جلوگیری شود.

2.  زاویه کستر (Caster)

زاویه کستر به زاویه تمایل محور فرمان نسبت به خط عمود بر سطح زمین گفته می‌شود که در نمای جانبی خودرو اندازه‌گیری می‌شود. به زبان ساده، این زاویه نشان می‌دهد محور چرخ‌های فرمان (محور پیچشی یا محوری که چرخ‌ها حول آن می‌چرخند) به چه صورت نسبت به خط عمود بر زمین متمایل است.

انواع کستر

• کستر مثبت (Positive Caster):
  محور فرمان به سمت عقب متمایل است، یعنی نقطه اتصال بالا نسبت به نقطه اتصال پایین محور کمی عقب‌تر قرار دارد.
• کستر منفی (Negative Caster):
  محور فرمان به سمت جلو متمایل است، یعنی نقطه اتصال بالا نسبت به نقطه اتصال پایین محور کمی جلوتر قرار دارد.

اهمیت زاویه کستر

زاویه کستر نقش مهمی در پایداری، کنترل و ایمنی خودرو ایفا می‌کند. کستر مثبت باعث افزایش پایداری خودرو در سرعت‌های بالا شده و حرکت مستقیم خودرو را پایدارتر می‌کند، همچنین نیروی بازگرداننده‌ای به فرمان وارد می‌کند که پس از گردش، فرمان را به حالت مستقیم بازمی‌گرداند و رانندگی را راحت‌تر و ایمن‌تر می‌سازد. از سوی دیگر، کستر منفی باعث سبک‌تر شدن فرمان می‌شود اما پایداری خودرو را کاهش می‌دهد. به همین دلیل، کستر مثبت فرمان سنگین‌تر ولی کنترل‌شده‌تر و پایدارتر است.

مقادیر معمول کستر

برای اکثر خودروهای سواری و سنگین، زاویه کستر مثبت بین ۳ تا ۵ درجه در نظر گرفته می‌شود، هرچند این مقدار بسته به طراحی و کاربرد خودرو ممکن است کمی متفاوت باشد.

علائم کستر نامناسب

·         کستر منفی یا کمتر از حد: خودرو در مسیر مستقیم پایدار نیست، فرمان به آسانی منحرف می‌شود و خودرو تمایل به کشیدن به یک سمت دارد.

·         کستر بیش از حد مثبت: فرمان بسیار سنگین شده و رانندگی در سرعت‌های پایین دشوار می‌شود، همچنین ممکن است ساییدگی غیرطبیعی در تایرها ایجاد گردد.

·          

عوامل تأثیرگذار بر زاویه کستر

فرسودگی یا تغییر شکل قطعات سیستم تعلیق و فرمان، ضربه یا تصادف و برخورد با موانع جاده‌ای، همچنین تنظیمات نادرست یا تغییرات ناشی از بارگذاری و وضعیت جاده از جمله عواملی هستند که می‌توانند زاویه کستر را تحت تأثیر قرار دهند.

روش تنظیم زاویه کستر

تنظیم زاویه کستر معمولاً از طریق پیچ‌ها و بازوهای تعلیق انجام می‌شود. در خودروهای سنگین مانند آمیکو، این تنظیم باید با استفاده از دستگاه‌های تخصصی تنظیم زاویه چرخ انجام گیرد تا مقدار زاویه در محدوده استاندارد کارخانه قرار گیرد.

3.  زاویه تور (Toe)

زاویه تور به زاویه چرخ‌ها نسبت به خط حرکت خودرو در نمای از بالا گفته می‌شود. به عبارت دیگر، زمانی که از بالا به چرخ‌ها نگاه می‌کنیم، این زاویه مشخص می‌کند نوک چرخ‌ها به سمت داخل یا خارج متمایل هستند یا کاملاً موازی یکدیگر قرار دارند.

انواع زاویه تور

• تور مثبت (Toe-in):
  نوک چرخ‌ها به سمت داخل متمایل است و فاصله جلوی چرخ‌ها از عقب آن‌ها کمتر است.
• تور منفی (Toe-out):
  نوک چرخ‌ها به سمت خارج متمایل است و فاصله جلوی چرخ‌ها از عقب آن‌ها بیشتر است.
• تور صفر (Toe-zero):
  چرخ‌ها کاملاً موازی و بدون هیچ تمایلی به داخل یا خارج قرار دارند.

اهمیت زاویه تور (Toe)

زاویه تور یکی از عوامل حیاتی در پایداری، عملکرد فرمان و عمر مفید تایرها محسوب می‌شود. تنظیم صحیح این زاویه موجب حرکت صاف و روان خودرو می‌شود و از کشیده شدن فرمان به یک سمت یا بروز لرزش جلوگیری می‌کند. همچنین، زاویه تور مناسب باعث توزیع یکنواخت نیرو بر سطح تایرها شده و از ساییدگی نامتقارن یا زودرس آن‌ها جلوگیری می‌کند. این موضوع نه تنها هزینه‌های نگهداری را کاهش می‌دهد، بلکه فرمان‌پذیری دقیق‌تر و کنترل بهتر خودرو در مسیر مستقیم و در هنگام پیچیدن را نیز فراهم می‌سازد.

علائم زاویه تور نامناسب

تنظیم نادرست زاویه تور ممکن است با نشانه‌هایی از جمله موارد زیر همراه باشد:

• ساییدگی غیر یکنواخت تایر، به‌ویژه در سطح میانی یا کناره‌ها
• کشیدن فرمان به یک سمت در هنگام رانندگی مستقیم
• احساس ناپایداری، لرزش فرمان یا کنترل دشوار خودرو در سرعت‌های بالا

عوامل تأثیرگذار بر زاویه تور

زاویه تور می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی دچار تغییر شود که از جمله مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• سایش و فرسودگی قطعات سیستم تعلیق مانند سیبک‌ها و بوش‌ها
• ضربه یا تصادف، به‌ویژه برخورد شدید با جدول یا دست‌انداز
• تنظیم نادرست اولیه یا تغییرات ناشی از بارگذاری نامتوازن خودرو
• شرایط ناهموار جاده و سبک رانندگی خشن یا ناپایدار

روش تنظیم زاویه تور

تنظیم زاویه تور معمولاً از طریق پیچ‌ها یا بازوهای تنظیم مخصوص در سیستم تعلیق انجام می‌شود. در خودروهای سنگین نظیر کامیون‌های آمیکو، این کار باید با دقت بالا و با استفاده از تجهیزات تخصصی تنظیم زاویه چرخ صورت گیرد تا زاویه تور در محدوده استاندارد تعیین‌شده توسط کارخانه قرار گیرد. تنظیم دقیق این زاویه نقش کلیدی در افزایش طول عمر تایرها و حفظ ایمنی خودرو ایفا می‌کند.

مراحل تنظیم زاویه چرخ در خودرو آمیکو

مرحله ۱: آماده‌سازی خودرو

• خودرو را روی سطح صاف و هموار پارک کنید.
• فشار باد تایرها را با مقدار توصیه شده توسط سازنده چک کنید.
• اطمینان حاصل کنید که سیستم تعلیق و کمک‌فنرها سالم هستند.
• بار اضافی غیرضروری را از خودرو خارج کنید.

مرحله ۲: نصب تجهیزات اندازه‌گیری

• از دستگاه تنظیم زاویه چرخ (Alignment Machine) استفاده کنید.
• تجهیزات را به چرخ‌ها وصل کرده و سیستم را کالیبره کنید.

مرحله ۳: اندازه‌گیری اولیه

• زوایای کمبر، کستر و تور را اندازه بگیرید و با مقادیر استاندارد کارخانه مقایسه کنید.
• نقاطی که خارج از محدوده استاندارد هستند را یادداشت کنید.

مرحله ۴: تنظیم کمبر و کستر

• با شل کردن مهره‌ها و پیچ‌های تعلیق، کمبر و کستر را تنظیم کنید.
• برخی مدل‌ها دارای پیچ‌های تنظیم مخصوص برای کمبر و کستر هستند.
• هرچقدر ممکن است تنظیمات را به دقت و در محدوده توصیه شده انجام دهید.

مرحله ۵: تنظیم زاویه تور

• با استفاده از پیچ‌های تنظیم تور (Toe adjustment bolts)، چرخ‌ها را به حالت موازی یا کمی به سمت داخل تنظیم کنید.
• مقدار تور باید دقیقاً کنترل شود تا ساییدگی تایر کاهش یابد.

منابع:
https://www.noormags.ir

https://jcr.isc.gov.ir

https://www.hamrah-mechanic.com/mag/causes-of-tire-wear

https://z4car.com/maintenance/علت-ساییدگی-لاستیک

https://yadakshahbaz.com/blog/tire-wear-causes-and-solutions